همه چیز در مورد گیربکس اتوماتیک

در دنیای پرشتاب امروز خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک دیگر یک کالای لوکس محسوب نمی شوند بلکه به انتخابی ضروری برای رانندگی آسان و راحت تبدیل شده اند. امداد خودرو آفاق در این مقاله قصد دارد به توضیح کامل گیربکس اتوماتیک بپردازد پس با ما همراه باشید.گیربکس اتوماتیک که با نام سیستم انتقال قدرت اتوماتیک نیز شناخته می شود شامل یک گیربکس چند سرعته بوده که مزیت اساسی این سیستم آن است که راننده برای تعویض دنده نیازی به دخالت دستی و استفاده از پدال کلاچ ندارد. این مزیت راحتی و آسایش راننده را به خصوص در ترافیک های سنگین شهری به شدت افزایش می دهد.

با وجود راحتی که این گیربکس اتوماتیک به ارمغان می آورد ساختار داخلی و نحوه عملکرد انواع آن پیچیده و تخصصی است. برای هر راننده ای لازم است تا با انواع گیربکس اتوماتیک AT CVT DCT و AMT و نحوه عملکرد آن ها آشنا باشد تا بتواند بهترین تصمیم را برای خرید خودرو و نگهداری از آن بگیرد.

ما در امداد خودرو آفاق به عنوان متخصص در حوزه خدمات فنی و امدادی خودرو در این مقاله عمیق ترین اطلاعات ممکن درباره گیربکس اتوماتیک را گردآوری کرده ایم تا شما را در این مسیر راهنمایی کنیم. اگر در هر مرحله ای از رانندگی یا نگهداری خودروی اتوماتیک خود نیاز به مشاوره تخصصی یا تعمیرات اضطراری پیدا کردید همکاران ما در امداد خودرو آفاق آماده خدمت رسانی شبانه روزی به شما هستند.

گیربکس اتوماتیک چیست؟

گیربکس یا جعبه دنده در هر خودرویی نقش محوری در انتقال توان مکانیکی تولید شده توسط موتور به چرخ ها را ایفا می کند. این قطعه مسئولیت هماهنگی میان گشتاور و سرعت دورانی مورد نیاز خودرو در شرایط مختلف رانندگی را دارد. گیربکس اتوماتیک وظایفی چون تنظیم کننده میزان نیرویی که باید به چرخ ها برسد و انتقال نیروی تولید شده به دیفرانسیل و تغییر گشتاور و سرعت مورد نیاز خودرو و اجازه دادن به موتور جهت بالا بردن راندمان کاری را بر عهده دارد.

در گیربکس های اتوماتیک مرسوم تعویض دنده هماهنگ با مقاومت مسیر وزن سرعت و موقعیت خودرو به شکلی خودکارانه انجام می شود. این تعویض دنده ها توسط فشار کنترل شده روغن و دستورات الکترونیکی واحد کنترل گیربکس صورت می گیرد.

نحوه عملکرد پایه سیستم اتوماتیک

در گیربکس های اتوماتیک سنتی یا AT مکانیسم کلاچ توسط یک سیستم هیدرولیک جایگزین می شود. تعویض دنده دیگر نیازمند مهارت راننده نیست و سیستم الکترونیک گیربکس ECU با پردازش داده های دریافتی از سنسورهای پیشرانه و هماهنگی با ایسیو دستورات لازم برای افزایش یا کاهش فشار روغن بین چرخ دنده ها را صادر و عملیات تعویض دنده به صورت اتوماتیک انجام می گردد.

وقتی خودرو در حالت Drive قرار می گیرد سیستم فعال شده و با فشار دادن پدال گاز میل لنگ موتور با سرعت بیشتری شروع به چرخش می کند. این امر فشار بیشتری در مبدل گشتاور ایجاد می نماید. هیدرولیک و الکترونیک گیربکس سرعت خودرو را نسبت به دور موتور حس کرده و دنده را به طور خودکار تغییر می دهند.

قطعات اصلی تشکیل دهنده گیربکس اتوماتیک

گیربکس های اتوماتیک سیاره ای AT از اجزای مختلفی تشکیل شده که عملکرد دقیق هر یک برای انتقال قدرت بدون نقص ضروری است. به طور کلی جعبه دنده های اتومات از چهار بخش اصلی مکانیکی برق کامپیوتر و هیدرولیکی تشکیل شده اند.

مبدل گشتاور (Torque Converter)

مبدل گشتاور یا توربین قطعه ای حیاتی است که عملکرد کلاچ مکانیکی را در گیربکس های AT انجام و اتصال موتور به گیربکس و قطع شدن آن را برای تسهیل تعویض دنده فعال می کند.

مبدل گشتاور متشکل از سه قسمت اصلی است که در سیال هیدرولیک یا روغن گیربکس قرار گرفته اند: پمپ که به فلایویل متصل است و هم دور با فلایویل چرخش می کند. توربین که با حرکت پمپ به چرخش در می آید و نیرو را به شفت ورودی گیربکس منتقل می کند. پره میانی (استاتور) این پره دارای یک کلاچ یک طرفه است و مانع بازگشت گشتاور ارسالی توربین به مرکز آن می شود. مبدل گشتاور از دینامیک سیال استفاده می کند تا گشتاور را از موتور منتقل کند.

مجموعه دنده سیاره ای (Planetary Gear Set)

این مجموعه قلب مکانیکی گیربکس اتوماتیک است که نسبت های دنده مختلف را ایجاد می کند. در این بخش به جای استفاده از چرخ دنده های جداگانه سرعت های مختلف از ترکیب دنده های سیاره ای حاصل می شود.

یک مجموعه دنده سیاره ای از ۴ بخش اصلی تشکیل شده است:

دنده خورشیدی (Sun Gear)  که در مرکز مجموعه قرار دارد. دنده رینگی (Ring Gear) که دنده حلقه بیرونی که چرخ دنده های سیاره ای را در بر می گیرد. دنده سیاره ای (Planetary Gears) که دنده هایی کوچک که به دور دنده خورشیدی می چرخند و حامل دنده (Carrier) که نگهدارنده دنده های سیاره ای می باشد.

با درگیر شدن کلاچ ها و ترمزهای چند صفحه ای بخش هایی از این مجموعه ثابت یا متحرک شده و نسبت های دنده ای مختلفی از اول تا آخرین دنده ایجاد می شود.

کلاچ ها و ترمزهای چند صفحه ای

این اجزا برای درگیری شفت ورودی با مجموعه سیاره ای استفاده می شوند. این نوع کلاچ شامل چندین صفحه است که نیمی از آن ها فلزی و نیمی دیگر فیبری هستند و درون یک کاسه کلاچ قرار دارند.

با فشار روغن هیدرولیک صفحات فیبری و فلزی به یکدیگر فشرده شده و شفت ورودی و مجموعه سیاره ای را یکپارچه کرده و قدرت را منتقل می کنند.

صفحات ترمز برای ثابت نگه داشتن یک دنده خاص سفت یا برای فعال کردن چرخ دنده شل شده تا نسبت دنده مورد نظر ایجاد شود.

سیالات انتقال قدرت اتوماتیک (ATF)

روغن گیربکس اتوماتیک نقشی حیاتی در عملکرد این سیستم دارد. وظایف این سیالات عبارتند از:

• انتقال فشار روغن جهت فعال سازی کلاچ ها و ترمزها.
• روغن کاری و روانکاری قطعات جعبه دنده.
• خنک کاری جعبه دنده به خصوص اجزای داخلی که به دمای بسیار بالایی می رسند.

سیالات اتوماتیک باید به نحوی فرموله گردند تا هم در دمای بالا و هم در دمای پایین عملکرد مناسبی داشته باشند. برای این سیالات سیستم رسمی دسته بندی API وجود ندارد و الزامات عملکردی توسط سازندگان اصلی (OEM)  تعیین می شود. به عنوان یک نکته برای تشخیص روغن دنده اتوماتیک اکثرا رنگ آن قرمز و بعضا زرد است.

انواع گیربکس اتوماتیک رایج در بازار ایران و جهان

تنوع گیربکس های اتوماتیک زیاد است و بسته به نوع کاربری خودرو و هدف خودروساز (شتاب مصرف سوخت یا هزینه) مدل های مختلفی به کار گرفته می شوند. چهار نوع اصلی گیربکس اتوماتیک مورد استفاده در خودروهای سواری عبارتند از AT CVT DCT و AMT.

گیربکس اتوماتیک هیدرولیک AT (Automatic Transmission)

گیربکس AT رایج ترین گزینه در بین انواع گیربکس اتوماتیک در ایران است. این گیربکس با استفاده از مبدل گشتاور و مجموعه دنده سیاره ای فرآیند تعویض دنده را به صورت خودکار انجام می دهد و دارای تعداد قطعات زیاد چرخ دنده های ثابت و سیستم هیدرولیک پیچیده ای بوده که تعویض دنده به صورت اتوماتیک با کنترل فشار روغن انجام می گیرد و امکان شتاب گیری اولیه و ثانویه مناسبی را فراهم می کند.

این گیربکس ها به دلیل دارا بودن قطعات زیاد از نظر وزن و ابعاد نسبت به مدل هایی نظیر CVT بزرگ تر هستند. مدل هایی مانند AL4 که در پژو ۲۰۶ ۲۰۷ و پارس اتوماتیک استفاده شده از این نوع گیربکس هستند.

گیربکس ضریب متغیر پیوسته CVT (Continuously Variable Transmission)

گیربکس CVT یا سیستم انتقال قدرت متغیر پیوسته محبوب ترین گزینه برای خودروهای شهری است. این گیربکس ساختاری کاملا متفاوت از سایر مدل ها دارد و هدف اصلی آن تضمین حداکثر راندمان سوخت می باشد و فاقد چرخ دنده های فیزیکی بوده و از یک تسمه فولادی یا پلیمری به همراه دو فولی (پولی) مخروطی شکل تشکیل می شود که با تغییر فاصله بین قرقره ها در فولی ها نسبت دنده به صورت پیوسته و نامحدود تغییر و این امر باعث حذف زمان مکث بین دنده ها خواهد شد.

در این نوع گیربکس کاهش قابل توجه مصرف سوخت و تعویض دنده بسیار نرم و روان را داریم و پدیده ناک زدن یا کوبش موتور در خودروهای CVT خیلی کمتر رخ می دهد. این نوع گیربکس ناتوانی در انتقال گشتاور بزرگ به همین دلیل برای خودروهای سنگین و پرشتاب بالا مناسب نیست.

گیربکس های CVT به دلیل سادگی ساختمان تعمیر و نگهداری آسان تری دارند و سایپا روی بیشتر محصولات اتوماتیک خود مانند کوییک و شاهین از این نوع گیربکس استفاده می کند.

گیربکس دو کلاچه DCT (Dual Clutch Transmission)

گیربکس DCT سریع ترین عملکرد تعویض دنده را در بین انواع گیربکس اتوماتیک دارد و معمولا در خودروهای اسپرت و پرفورمنس استفاده می شود. این نوع گیربکس دارای دو کلاچ مستقل یکی برای دنده های فرد و دیگری برای دنده های زوج بوده و مانند ترکیب دو گیربکس دستی در کنار هم عمل می کند. هنگام حرکت در یک دنده دنده بعدی از قبل روی شفت دیگر آماده شده است. این طراحی اتلاف زمان برای قطع و وصل کلاچ را به طور کامل از بین می برد و مدت زمان تعویض دنده در این مدل در حدود ۸ میلی ثانیه است که فوق العاده سریع می باشد.

مدل تر (Wet) برای خودروهای سنگین با گشتاور بالاتر از ۳۵۰ نیوتن متر و مدل خشک (Dry) برای خودروهای شهری و اقتصادی با مصرف سوخت بهینه تر خواهد بود.

رانندگی با خودروهای مجهز به DCT بسیار لذت بخش و بدون تکان شدید است. با این حال این گیربکس قیمت و هزینه تعمیر و نگهداری بالایی دارد و در مسیرهای پرترافیک شهری که توقف های متوالی زیاد بوده فشار زیادی به کلاچ های آن وارد می شود. خودروهایی مانند فیدلیتی و تیگو از گیربکس DCT بهره می برند.

گیربکس نیمه اتوماتیک AMT (Automated Manual Transmission)

گیربکس AMT شبیه ترین گزینه به گیربکس دستی سنتی است. این گیربکس در واقع یک گیربکس دستی است که عملیات کلاچ گیری و تعویض دنده در آن به صورت خودکار توسط یک سیستم کامپیوتری کنترلی GCU  و عملگرهای الکترومکانیکی انجام می شود. در این گیربکس از دیسک و صفحه کلاچ دستی استفاده می شود که هزینه ساخت مقرون به صرفه اقتصادی ترین گزینه در بین انواع گیربکس اتوماتیک است و برای خودروهای اقتصادی مناسب بوده و سرعت عمل تعویض دنده نسبت به AT CVT و DCT پایین تر خواهد بود.

این نوع گیربکس در برخی خودروهای داخلی مانند رانا و سورن پلاس استفاده می شود.

قابلیت تیپ ترونیک (TipTronic) چیست؟

تیپ ترونیک اصطلاحی است که به قابلیتی اشاره دارد که امکان تعویض دنده به صورت دستی را با استفاده از اهرم دنده یا پدال های پشت فرمان به راننده می دهد. در خودروهای دارای این قابلیت راننده می تواند بدون نیاز به پدال کلاچ کنترل تعویض دنده را در اختیار بگیرد تا در شرایط خاص مانند مسیرهای شیب دار یا رانندگی اسپرت عملکرد بهینه تری داشته باشد. تیپ ترونیک جذابیت رانندگی را حفظ کرده و به کاهش اتلاف انرژی کمک می کند.

مقایسه انواع گیربکس اتوماتیک

انتخاب بهترین گیربکس اتوماتیک کاملا به اولویت های راننده بستگی دارد. در جدول زیر مقایسه ای مختصر از مزایا و معایب انواع رایج گیربکس اتوماتیک بر اساس منابع ارائه شده است:

نوع گیربکس	معایب کلیدی	مزایای کلیدی	کاربری مناسب
AT هیدرولیک	مصرف سوخت نسبتا بالا وزن و ابعاد بزرگ قیمت بالا تعمیرات پر هزینه تر	شتاب گیری مناسب پایداری و دوام مطلوب عملکرد بدون نقص و فوق العاده	رانندگی روزمره و عملکرد قدرتمند
CVT  ضریب پیوسته	نامناسب برای انتقال گشتاور بالا شتاب گیری محدود شده	مصرف سوخت بهینه ترین نرم ترین تعویض دنده ساختمان ساده و تعمیر و نگهداری مقرون به صرفه	خودروهای شهری و اقتصادی تمرکز بر کاهش مصرف سوخت
DCT دوکلاچه	قیمت ساخت و تعمیر و نگهداری بالا فشار زیاد در ترافیک شهری	سریع ترین عملکرد تعویض دنده (حدود ۸ میلی ثانیه) شتاب گیری لذت بخش راندمان انتقال قدرت بالا	خودروهای اسپرت و پرفورمنس رانندگان با اولویت شتاب بالا
AMT نیمه اتوماتیک	سرعت عمل پایین تعویض دنده جزو سیستم های ضعیف تر	هزینه ساخت و نگهداری بسیار مقرون به صرفه اقتصادی ترین گزینه	خودروهای اقتصادی سطح ابتدایی

 

اگر هدف شما بالا ترین کارآیی ممکن است گیربکس CVT به دلیل عملکرد تقریبا بدون تاخیر و کمترین قطعات متحرک بازدهی بهتری دارد و در صورت خرابی هزینه تعمیرات آن پایین تر است. اما اگر تغییر دنده و شتاب بالا اهمیت دارد گیربکس DCT بهترین گزینه خواهد بود.

حفظ و نگهداری تضمین عمر طولانی گیربکس اتوماتیک

گیربکس اتوماتیک یک سیستم بسیار پیچیده و حساس است و عدم توجه به نکات نگهداری می تواند منجر به هزینه های سرسام آور شود. با رعایت چند نکته مهم می توان عمر طولانی گیربکس را تا دو برابر تضمین کرد و از مراجعه مکرر به تعمیرگاه جلوگیری نمود.

اگر در هر زمان نسبت به عملکرد غیرعادی گیربکس خودروی خود شک داشتید به هیچ وجه ریسک نکنید و در اسرع وقت برای بررسی فنی و جلوگیری از آسیب های جدی تر به منظور استفاده از خدمات خودروبر در اصفهان با امداد خودرو آفاق تماس بگیرید. تخصص ما در عیب یابی دقیق و ارائه خدمات تخصصی به شما آرامش خاطر می دهد.

نکات طلایی در استفاده و نگهداری از گیربکس اتوماتیک

از تعویض حالت گیربکس در زمان حرکت خودداری کنید چرا که تعویض حالت های P R N D در زمان حرکت فشار زیادی به کلاچ ها و نوارهای اصطکاکی درون گیربکس وارد می کند. همواره پیش از تعویض حالت دنده کاملا به حالت سکون درآمده و ترمز را فشار دهید تا مکانیزم خودروی شما بیشتر عمر کند.

در حالت خلاص (Neutral) رانندگی نکنید زیرا بر خلاف تصور رایج خلاص کردن گیربکس اتوماتیک روی سراشیبی باعث کاهش مصرف سوخت خودروی شما نخواهد شد. خودروهای اتوماتیک پیشرفته به اندازه ای هوشمند هستند که در سرازیری سوخت رسانی را به موتور کم کرده و موجب کاهش در مصرف سوخت می شوند. رانندگی در حالت خلاص می تواند ایمنی خودرو را کاهش دهد.

انتخاب حالت Drive در زمان گاز دادن ممنوع است چون هرگز به بهانه شتاب اولیه بیشتر در زمان گاز دادن حالت خلاص را انتخاب کرده و سپس به D تغییر ندهید. این عمل می تواند خسارت و آسیب جبران ناپذیری به گیربکس اتوماتیک خودروی شما وارد نماید.

قبل از توقف کامل حالت P را درگیر نکنید چرا که قبل از توقف کامل خودرو حالت P پارک را درگیر نکنید. حالت P وظیفه قفل کردن چرخ دنده ها را دارد و در صورت درگیری در حال حرکت باعث فرسایش شدید قطعات می شود.

سرویس های دوره ای روغن گیربکس حیاتی است چون عملکرد دنده های خورشیدی و مبدل گشتاور در گیربکس اتوماتیک با وجود روغن ارتباط مستقیم دارند. در صورت کافی نبودن روغن عدم تعویض و ریختن روغن اشتباه احتمال وارد شدن آسیب جدی به مکانیسم آن وجود داشته بنابراین امداد خودرو آفاق توصیه می کند روغن گیربکس اتوماتیک برای خودروهای عام مورد استفاده شهری پس از هر ۲۴ ماه یا ۵۰ هزار کیلومتر هرکدام زودتر اتفاق افتاد تعویض و همچنین بهتر است پس از هر ۵۰۰۰ کیلومتر میزان سطح روغن بررسی شود.

اگر در سفر هستید و خودروی اتوماتیک شما دچار مشکل ناگهانی شد با یک تماس ساده با امداد خودرو آفاق می توانید در هر نقطه ای از خدمات تعمیر و حمل مطمئن بهره مند شوید. ما اهمیت زمان و سلامت خودروی شما را درک می کنیم.

اجزای کنترلی نقش ECU و هیدرولیک

گیربکس های اتوماتیک مدرن توسط یک سیستم پردازنده مرکزی کنترل می شوند. واحد کنترل الکترونیک گیربکس ECU یا GCU همه موارد لازم از جمله سرعت اتومبیل دور موتور پدال گاز و اطلاعات سایر حسگرها را رصد کرده تا در مواقع لزوم مانند تعویض دنده ها به سرعت عمل کند.

متداول ترین نوع گیربکس اتوماتیک از نیروی هیدرولیک برای تعویض دنده استفاده می کند. مایع داخل گیربکس توسط یک پمپ روغن تحت فشار قرار می گیرد و اجازه می دهد دوران بسته به سرعت خودرو و سایر عوامل تغییر نماید. هیدرولیک در جعبه دنده اتوماتیک فشار روغن را جهت استفاده دنده ها به کمک کنترل ولوها یا شیرهای برقی تنظیم خواهد نمود.

در خودروهای امروزی انتخاب گیربکس اتوماتیک تاثیر مستقیم بر کیفیت رانندگی مصرف سوخت و هزینه های نگهداری شما دارد. گیربکس CVT برای رانندگی شهری و اقتصادی بهترین بازدهی سوخت را ارائه می دهد. گیربکس DCT برای کسانی که به دنبال شتاب سریع و عملکرد اسپرت هستند ایده آل است و گیربکس AT به دلیل دوام بالا و عملکرد بدون نقص همچنان در بسیاری از مدل ها محبوب است.

شناخت کامل ویژگی های هر نوع گیربکس اتوماتیک به شما کمک می کند تا تصمیمی هوشمندانه بگیرید و هزینه های تعمیر و نگهداری خودرو را کاهش دهید.

به یاد داشته باشید نگهداری از گیربکس اتوماتیک تخصصی است و نیاز به دقت بالا دارد و اگر هرگونه تقه زدن زوزه کشیدن یا تاخیر غیرعادی در تعویض دنده احساس کردید این یک هشدار جدی است. برای جلوگیری از تبدیل یک مشکل کوچک به یک فاجعه پرهزینه فورا اقدام کنید.

امداد خودرو آفاق متخصص شما در امور گیربکس اتوماتیک

ما در امداد خودرو آفاق با تیمی متخصص و تجهیزات مدرن در کنار شما هستیم تا بهترین خدمات مشاوره عیب یابی و تعمیر گیربکس اتوماتیک را ارائه دهیم و فرقی نمی کند خودروی شما مجهز به گیربکس DCT باشد یا CVT  ما راهکار مناسب برای حفظ سلامت فنی خودروی شما را در هر زمان و مکانی ارائه خواهیم داد.

برای هرگونه مشاوره فنی یا خدمات امداد خودرو فوری برای گیربکس اتوماتیک خود همین حالا با ما تماس گرفته و از تخصص امداد خودرو آفاق بهره مند شوید.